Jaksa herbu Gryf
Jaksa Gryfita, Jaksa z Miechowa lub Jaxa Gryfita urodził się w 1120 roku, a zmarł około 1176 roku. Był możnowładcą małopolski, krzyżowcem i fundatorem klasztoru bożogrobców w Miechowie.
W Miechowie, na ziemi przywiezionej z Jerozolimy, stoi kościół, a w nim kopia Grobu Chrystusa. Jaksa podarował go wraz z okolicznymi ziemiami zakonowi rycerzy bożogrobców, których sam sprowadził do Miechowa.
W pewien upalny dzień 1163 roku pustynną drogą z Akki w stronę Jerozolimy podążał oddział rycerzy. Na długich brodach mężczyzn osiadł pył. Nikt nie okazywał zmęczenia, mimo gorąca, mimo stalowej zbroi i długiego miecza (niezwykle przydatnego i w starciach z piechotą, i w walce konnej). Oddziałem dowodził Jaksa herbu Gryf. Musiał być nie tylko dzielny, ale i możny, bo zorganizowanie krucjaty kosztowało fortunę.
Kilka miesięcy wcześniej Jaksa wraz ze swoimi ludźmi wyruszył z Polski. Mieli dołączyć do krzyżowców walczących w Ziemi Świętej. Podróż do Jerozolimy była trudna i niebezpieczna. Jaksa Gryfita i towarzyszący mu rycerze jechali bronić Grobu Bożego przed Saracenami sułtana Saladyna. Jak pisał słynny kronikarz Jan Długosz, Jaksa „walczył dzielnie razem ze swoimi ludźmi w obronie Ziemi Świętej”. W uznaniu męstwa Jaksy przyjęto go do Zakonu Stróżów Grobu Bożego, do którego należeli królowie jerozolimscy.
Dzielny Jaksa otrzymał wyjątkowe dary: kawałek Krzyża Świętego, cztery worki ziemi, po której stąpał Chrystus, i kanonika Grobu Bożego Marcina Gallusa zwanego Wielbłądem. I jeszcze coś… Jako, że Jaksa wiedział, jak naprawdę wyglądał Grób Chrystusa, pozwolono mu zbudować w Polsce kopię Świętego Grobu. I tak w niewielkim Miechowie w Małopolsce, na ziemi przywiezionej z Jerozolimy, stanął okazały kościół. W kościele zbudowano kopię Grobu Jezusa z Jerozolimy. Dziś już mało kto pamięta, jak wielkie było to wyróżnienie. Gdy wiele lat później Jerozolima została zdobyta przez muzułmanów, pielgrzymka do Miechowa traktowana była tak samo jak pielgrzymka do Ziemi Świętej!
W bazylice Grobu Bożego w Miechowie znajduje się jego grób oraz portret, a także kopia Grobu Jezusa.
14 października 2013 roku Jaksa herbu „Gryf” zostaje patronem Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Zagorzycach.
